آثار هنری رشیدیه

آثار هنری رشیدیه (ربع رشیدی) در  موزه توپقاپی سرای استانبول به واسطه در اختیار داشتن مجموعه ای غنی از آلبوم های تصویری و نسخه های خطی نفیس ایران که بیشتر مربوط به دوران عصر شکوهمند و طلایی تاریخ نگارگری ایران از مکتب های هرات، تبریز و شیراز (قرون 8 تا 10 ه.ق) است، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این موزه یکی از موزه های معروف و گنجینه فرهنگی و هنری به حساب می آید که در حقیقت یکی از قدیمی ترین و پرارزش ترین قصرهای سلاطین عثمانی است که در دوران پرعظمت این امپراطوری در درون خود کتابخانه های بسیاری را شامل می شد و از جامعیت و مرکزیت فرهنگی و هنری برخوردار بود. در این مجموعه آثار گران¬بهایی در طول دوران حکومت سلاطین عثمانی گرداوری شده است که آثار هنری ایران و نگاره های ایرانی از جمله ارزشمندترین آنها محسوب می شود. پس از پیروزی سلطان سلیم اول عثمانی (920 ه.ق) بر شاه اسماعیل صفوی، در جنگ چالدران، عثمانیان به غارت تبریز و کتابخانه های آن پرداختند. منابع هنری غنی و بی نظیر موجود در آن زمان، شامل یک مجموعه غنی و مشهور فرهنگی –هنری شمرده می شد که به تملک عثمانی ها درآمد. با دستیابی عثمانی ها به کتابخانه های تبریز، تعداد بسیار زیادی از میراث فرهنگی ایرانیان از نسخ خطی، تذهیب و قطعات خوش¬نویسی و آلبوم های تصویری و نگاره ها که تعداد دقیق آنها مشخص نیست به کتابخانه قصر توپقاپی انتقال داده شدند. این غنیمت های جنگی فقط نسخه های خطی نبود بلکه شامل یک مجموعه از قرآن های تذهیب کاری شده به صورت باشکوه و نمونه های تاریخی از خوشنویسی مورخ نیمه اول قرن هشتم ه.ق بود. اما بطور ویژه بعضی از قطعات خوشنویسی که بصورت آلبوم درآمده اند شامل تذهیب و تصویرگری نیز بودند. این آلبوم شامل چندین هزار قطعه از برگ های تذهیب شده آثار ادبی یا آثار تاریخی را دربرمی گرفت. در میان این موارد، کتاب های علمی درباره گیاهان و حیوانات وجود داشت که هم بصورت طرح های چندرنگ و هم به صورت تک رنگ(سیاه) با دستخط سلطان احمد اول و با نگارگری یک نقاش اسطوره کار (محمد سیاه قلم) کار شده است. علاوه بر موارد فوق، در آثار کتابخانه تبریز، مجموعه ای بی نظیر نیز از آثار هنری به سبک چینی بود که مربوط به نقاشی دوره ایلخانان در نیمه اول قرن هفتم هجری بود. این آثار روابط حسنه سلسله یوآن چین را با حاکمان ایلخانی تبریز، شیراز و هرات آشکار می کند. در میان این آثار نقاشی های مشهوری از نقاشان چینی وجود دارد که به طور آشکار یک گروه از پرندگان پرزرق و برق و مطالعاتی روی گل ها به شیوه چینی را ارائه می کند. افزون بر این آثار تعدادی اثر کاغذبری نیز در مجموعه موزه وجود دارد که به احتمال زیاد در نیمه دوم قرن هشتم ه.ق در تبریز انجام گرفته است. همچنین عثمانیان تعدادی از هنرمندان، نقاشان، مذهبان و خطاطانی را که در کتابخانه های تبریز مشغول به کار بودند نیز با خود به دربار عثمانی منتقل کردند.